Đối với người Ê đê ở Buôn Kuôp, tên gọi D’ray Sáp đã gắn bó với họ từ bao đời nay, là cái tên tuyệt đẹp hiểu theo nghĩa tiếng Việt: “thác khói” - đặc tả làn khói nước huyền ảo nơi ngọn thác đổ xuống.

Ngoài ra thác còn có tên gọi là Gia Long, gắn liền với sự kiện: Khoảng những năm 1935-1936, khi công du lên Đắk Lắk, Bảo Đại – vị vua cuối cùng của nhà Nguyễn cùng thuộc hạ cưỡi voi vào rừng săn bắn. Khi đến thác nước D’ray Sáp ngoạn cảnh, trước vẻ đẹp sinh động, quyến rũ của ngọn thác và phong cảnh xung quanh, vua Bảo Đại đã đặt cho ngọn thác một cái tên mới là Gia Long (tên vị vua đầu tiên của nhà Nguyễn).

D’ray Sáp Thượng còn gắn liền với những câu chuyện, truyền thuyết của các cư dân tại chỗ nơi đây:

Chuyện kể rằng: Thuở xa xưa, tại buôn Ê đê nọ có một người con gái rất đẹp tên là H’Mi, nàng yêu một chàng trai cao lớn, khoẻ mạnh và hiền lành như đất.

Hàng ngày đôi trai gái thường rủ nhau đi làm rẫy. Một hôm, sau khi làm rẫy xong, hai người rủ nhau đến nghỉ trên một tảng đá dưới tán cây cổ thụ sum suê. Ngồi nghỉ chưa kịp ráo mồ hôi thì họ bỗng thấy một con quái vật đầu to như quả núi, mắt lớn tựa nồi đồng, râu dài mấy sải tay, tóc nhọn như tên, toàn thân phủ một lớp vảy trắng lấp lánh như bạc. Con quái vật bay lên bầu trời rồi bất thình lình sà xuống đất như quạ vồ mồi, chân nó đạp mạnh làm cả một khoảng đất rộng lún xuống và tại đó một cây nước khổng lồ phun lên dữ dội kéo theo cả nàng H’Mi đang khiếp đảm, còn người yêu của nàng bị cuốn tung ra nơi khác. Chàng trai như mãnh hổ cố sức giằng kéo người yêu lại nhưng đành tuyệt vọng nhìn người yêu tan biến vào lớp sương mù cùng những vảy trắng bay lấp lánh. Từ đó, chàng trai biến thành một thân cây lớn, gốc cắm sâu vào ghềnh đá, thân mang dáng dấp một người đau khổ đang dang tay than khóc. Còn cột nước khổng lồ thì biến thành ngọn thác D’ray Sáp Thượng ngày nay.

Thắng cảnh D’ray Sáp Thượng còn gắn liền với sự kiện: Khoảng những năm 1930-1933, thực dân Pháp xây dựng con đường giao thông (Quốc lộ 14) từ Buôn Ma Thuột đi Sài Gòn dài 345km, phục vụ cho mục đích quân sự và kinh tế của chúng, trong đó có một đoạn vòng cung đi qua khu vực thác D’ray Sáp Thượng. Để hoàn thành con đường này, cùng với chiếc cầu treo qua sông Ea Krông cách thác D’ray Sáp 40m, thực dân Pháp đã huy động dân phu là đồng bào dân tộc thiểu số, cùng toàn bộ tù nhân Nhà đày Buôn Ma Thuột lao dịch hết sức cực nhọc, gian khổ dưới làn roi vọt và cả những cực hình. Biết bao dân phu và tù nhân là chiến sỹ cách mạng đã bỏ xác nơi rừng sâu, vực thẳm bởi sự áp bức và bệnh tật.

Với vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ, ngày 04/01/1999 Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) ban hành Quyết định số 01/1999/QĐ-BVHTT xếp hạng thác D’ray Sáp Thượng là thắng cảnh cấp Quốc gia.

Một số hình ảnh của Di tích: