Qua những câu chuyện của các cao niên tại huyện Buôn Đôn, nghề thuần dưỡng voi rừng đã có từ lâu đời, trong bối cảnh con người sống giữa thiên nhiên, việc bắt và thuần dưỡng voi rừng thể hiện quá trình chinh phục và làm chủ tự nhiên của con người. Trong buôn, thường có những người khỏe mạnh, nhanh nhẹn, thạo đường rừng, hiểu những đặc tính của voi, họ chọn nghề này như một niềm vui, niềm tự hào, thể hiện sự thông minh, dũng cảm. Đặc biệt, các thanh niên thường thi đua, thách thức nhau, chính vì vậy các thành viên trong gia đình, thậm chí là những người phụ nữ cũng tham gia tích cực vào công việc của chồng để chuẩn bị tốt nhất cho những chuyến đi rừng.

Giỏ đựng thức ăn khi đi rừng

Khi bắt được voi, người M’nông đưa voi về bãi thuần dưỡng cạnh buôn, nơi có bãi cỏ, ven suối có cây vừa che mát, vừa để voi tập luyện.

Lúc đầu, người thuần dưỡng tìm cách để có thể gần được con voi, cho voi quen với con người. Những bài tập đầu tiên cho voi phải theo khẩu lệnh đơn giản, sau đó tăng dần độ khó, voi được tập đi lại theo sự điều khiển của con người, biết chở người, thồ hàng và kéo gỗ. Kết thúc quá trình thuần dưỡng, voi biết vâng lời, nhớ các bài tập và có thể tham gia vào các hoạt động, người ta làm lễ nhập buôn cho voi, lúc này xem voi như một thành viên của buôn làng, được chăm sóc và đối xử tử tế. 

Lễ cúng sức khỏe cho voi

Hội voi Buôn Đôn

Trong đời sống hàng ngày, voi giúp con người kéo gỗ, vận chuyển hàng hóa, là một phương tiện hữu hiệu khi băng qua suối, qua rừng. Không chỉ gắn bó với đời sống sản xuất và phát triển của các hộ gia đình, voi còn giúp sức bảo vệ sự bình yên của buôn làng, là người bạn chung thủy, nghĩa tình của người dân Đắk Lắk. Trong kháng chiến, voi góp phần đáng kể vào việc vận chuyển lương thực, vũ khí và đạn dược ra chiến trường.

Tại không gian trưng bày Văn hóa dân tộc của Bảo tàng Đắk Lắk, du khách có thể tham quan, tìm hiểu trưng bày và nghe những câu chuyện thú vị về quá trình săn bắt và thuần dưỡng voi, trong đó hiện vật Bành voi để lại nhiều ấn tượng sâu sắc:

Bành voi

Bành voi là một dụng cụ được đặt trên lưng voi, trước mỗi chuyến đi dài, những người thợ săn phải trang bị cho mình một số đồ dùng như: lương thực, thực phẩm, bộ dụng cụ bắt voi, tất cả đều được đặt trong bành voi, đồng thời Bành voi cũng là nơi nghỉ ngơi của thợ săn. Nếu nhà nào có voi mà không có bành thì phải nhờ người đan và trao đổi bằng 2-3 con trâu (loại trâu nhỏ). Trước khi Bành voi được đưa vào sử dụng, gia chủ phải làm lễ cúng, lễ vật gồm một ché rượu và một con heo bốn gang.

Trong chiến dịch Tây Nguyên năm 1975, những chú voi với chiếc Bành voi chứa vũ khí, lương thực, đạn dược, nhiều lần qua sông Sêrêpôk, góp phần giúp bộ đội nhanh chóng tiến vào giải phóng Buôn Ma Thuột.

Voi vận chuyển lương thực phục vụ chiến dịch Tây Nguyên 1975

(Ảnh tư liệu tại Bảo tàng Đắk Lắk)

Hiện nay, nghề thuần dưỡng voi rừng không còn nữa, chỉ còn lại trong những câu chuyện và hồi ức đẹp về một thời chinh phục và làm chủ tự nhiên của con người trên cao nguyên đại ngàn. Đến với Bảo tàng Đắk Lắk, hòa mình vào không gian văn hóa của các dân tộc anh em, tìm hiểu những câu chuyện hiện vật thú vị sẽ đem lại cho du khách nhiều điều mới mẻ, giải mã những mảnh ghép văn hóa, sự giao thoa, biến đổi giữa quá khứ và hiện tại, thêm yêu mến và tự hào về văn hóa, lịch sử của vùng đất và con người cao nguyên.