THÁC BÌM BỊP
Thác Bìm Bịp cách trung tâm thành phố Buôn Ma Thuột khoảng 50km về hướng Đông Nam, thuộc địa phận buôn Năm Pă, xã Yang Tao, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk.
Theo những người M’nông sống ở buôn Năm Pă, buôn Biếp (xã Yang Tao, huyện Lắk), sở dĩ thác có tên gọi là Bìm Bịp vì trước đây gần khu vực thác có một buôn của người M’nông sinh sống - Buôn Biếp, do vậy mọi người quen gọi là thác buôn Biếp. Sau này khi người Kinh vào đây sinh sống, thác buôn Biếp được gọi lệch thành thác Bìm Bịp, từ đó tên thác Bìm Bịp đã trở thành tên gọi phổ biến như ngày nay.
Ngoài ra thác còn được gọi là Liêng bôk săč, theo tiếng M’nông: Liêng có nghĩa là thác, bôk là đầu nguồn, săč là dòng nước phun lên, bay lên, do đó Liêng bôk săč là thác đầu nguồn có dòng nước phun lên rất đẹp.
Người M’nông ở quanh khu vực thác còn lưu truyền những câu chuyện truyền thuyết: Ngày xưa, tại một buôn của người M’nông, có chàng Y Drông có tài săn bắn. Một hôm đang đi săn, chàng Y Drông bắn được một con chim, chim rơi xuống bụi tre, chàng vội tới tìm nhưng tìm mãi không thấy đâu, chàng phát hết cả một vạt rừng tre mà vẫn không thấy, phát rộng đến nỗi người đi cả ngày mà vẫn không hết. Mùa mưa đến, Y Drông quyết định làm rẫy trên mảnh đất mà mình phát, đám rẫy này chàng trồng đậu thì đậu tốt lút đầu, trồng bắp thì quả bắp to bằng cái gùi, chàng vô cùng mừng rỡ vì mùa đậu, mùa bắp trúng lớn.
Đến mùa thu hoạch thì đậu, bắp trên rẫy bị người ta hái trộm, đi khắp buôn để tìm người hái trộm nhưng không thấy, chàng quyết định rình để bắt. Một hôm, chàng núp sau bụi cây, quả nhiên thấy có một cô gái đang hái đậu, bắp của mình, nhanh như cắt chàng chạy ra bắt được cô gái, tên nàng là H’Bing. Bị Y Drông bắt quả tang, H’Bing đã khóc lóc và quỳ gối van xin được tha thứ, hứa sẽ bồi thường cho Y Drông nhiều trâu, bò, chiêng ché nhưng Y Drông nhất quyết không chịu, cuối cùng H’Bing nói nếu Y Drông tha cho thì sẽ nguyện làm vợ chàng, nói đến đây Y Drông liền đồng ý. Hai người trở thành vợ chồng và sống với nhau rất hạnh phúc.
Một ngày nọ, Y Drông bàn bạc với vợ lên núi Čư Yang Lăk để chặt cột về làm nhà. Nói là làm, Y Drông vác rìu lên núi chặt cây, còn H’ Bing thì ở nhà nấu nướng và đem cơm lên núi cho chồng.
Một hôm, H’Bing đang trên đường đưa cơm cho chồng thì nàng gặp một con quạ đang đậu trên cành cây bên suối Đăk Liêng. Quạ hỏi H’Bing đi đâu, nàng trả lời đang đi đưa cơm cho chồng lấy gỗ trên núi Čư Yang Lăk, quạ nói với H’Bing là nó biết chỗ chồng nàng đang lấy gỗ, nếu nàng muốn quạ sẽ dẫn đường tắt để đến nơi nhanh hơn. Được H’Bing đồng ý, con quạ bỗng dưng biến thành một người phụ nữ, rồi dẫn H’Bing đi quanh co, đi mãi thì gặp một con suối, có một hồ nước rộng, nước trong vắt, nó bèn rủ nàng xuống hồ tắm cho mát rồi đi tiếp, sau đó đẩy nàng xuống nước sâu dìm đến chết.
Khi thấy H’Bing đã chết, nó biến thành H’Bing rồi tiếp tục đưa cơm cho Y Drông. Y Drông không hay biết vợ mình chính là con quạ biến thành, xong việc vẫn như mọi ngày chàng cùng vợ về nhà. Về đến nhà, Y Drông bảo vợ thổi lửa nấu cơm như mọi ngày nhưng nàng không biết chỗ để gạo ở đâu, bảo đem lúa ra phơi lại phơi vào vựa của người khác.
Ở nhà còn có một người em trai của H’Bing tên là Y Jun, thấy những biểu hiện lạ của chị mình nên đã theo dõi. Một hôm, khi mọi người đi làm rẫy, được nửa đường Y Jun quay về và phát hiện ra chị gái là một con quạ đang soi gương, chàng liền hỏi nhưng bị đe dọa nếu nói cho Y Drông biết chuyện thì sẽ bị giết chết, quạ còn nói rằng chính nó đã dìm chết H’Bing ở hồ nước của dòng suối Đăk Liêng. Y Jun nghe vậy rất sợ hãi.
Một ngày, đang chăn trâu ở bên hồ nước của dòng suối Đăk Liêng, nhớ đến chị, Y Jun ngồi khóc, đột nhiên thấy một con cá trắng ngoi lên và hỏi:
- Vì sao chàng khóc?
Y Jun đáp rằng:
- Chị gái tôi đã bị con quạ độc ác dìm chết dưới hồ nước sâu, bây giờ không biết chị gái đang ở đâu.
Vừa dứt lời, H’Bing hiện lên từ mặt nước và kể cho Y Jun nghe mọi chuyện, nàng bảo rằng giờ nàng đã làm vợ ông Rồng và mời Y Jun xuống nhà chơi.
Y Jun nói:
- Nước sâu làm sao em xuống được nhà chị.
H’Bing bảo:
- Em cứ lấy nước vuốt lên mặt thì sẽ đi được.
Y Jun làm theo thì thấy nhà cửa hiện lên. Khi Y Jun đến được nhà của H’Bing, nàng dặn với ông Rồng (chồng nàng) trốn đi đừng xuất hiện vì sẽ làm cho Y Jun sợ, nhưng nó không nghe mà vẫn xuất hiện. Khi nhìn thấy bộ dạng của Rồng, Y Jun sợ hãi và cắm đầu chạy một mạch lên trên bờ.
Về đến nhà Y Jun đã kể lại cho anh rể biết H’Bing hiện tại là con quạ biến thành, chính nó đã đẩy chị xuống hồ nước chết đuối, H’Bing đã được ông Rồng cứu và phải làm vợ ông Rồng. Nghe vậy Y Drông bàn với Y Jun tính kế giết H’Bing giả. Đến mùa quả chín, Y Drông nói rằng trong rừng có một cây mận rất nhiều quả chín ngọt, Y Drông đã bảo H’Bing leo lên cây mận để hái quả, ở phía dưới Y Drông và Y Jun cắm chông làm bẫy, chất củi châm lửa đốt, quá hốt hoảng nó vội tụt xuống liền bị dính vào bẫy chông, lúc này Y Drông đã chuẩn bị sẵn cây gậy để đập chết con quạ.
Sau đó, hai anh em đến bên hồ nước lớn của suối Đăk Liêng mong được gặp lại H’Bing, Y Drông núp sau bụi cây còn Y Jun thì khóc lóc như lần trước. H’Bing xuất hiện nhưng khi thoáng nhìn thấy có người lạ nàng đã biến mất. Hai anh em không nản lòng tiếp tục ra suối, lần này Y Drông núp sau tảng đá, còn Y Jun thì đứng khóc lóc, H’Bing lại hiện lên, hai chị em ngồi tâm sự. Để H’Bing khỏi biến mất, Y Jun đã nắm lấy tóc chị, lúc này Y Drông bước tới nắm chặt tay vợ. Nàng khóc và nói:
- Ta không thể về theo chàng được nữa, ông Rồng sẽ nổi giận và dâng nước lên gây lũ lụt cho buôn làng chết hết.
Y Drông nói:
- Ta sẽ báo dân trong buôn làm chòi thật cao để tránh được lũ.
Khi ông Rồng biết chuyện đã nổi giận, phá hết nhà cửa, nuốt hết chiêng, ché… rồi phun nước gây lũ lụt. Trên bờ hai anh em Y Drông và Y Jun đã chuẩn bị cung tên sẵn sàng giao chiến. Nước lũ đang dâng lên thì xuất hiện một con chim bói cá, thấy mọi người đang chuẩn bị chiến đấu, chim bói cá liền bảo:
- Để tôi giúp.
Thế là chim lao tới mổ vào mắt làm cho Rồng hỏng mắt, lúc này Y Drông và Y Jun dùng cung tên bắn chết Rồng, tránh được lũ lụt cho buôn làng.
Sáng hôm sau, mọi người ra con suối để xem con Rồng bị anh em Y Drông và Y Jun bắn chết, họ chẳng thấy Rồng đâu cả mà chỉ nghe thấy dòng suối cuồn cuộn chảy. Dân làng thấy làm lạ vì dòng suối yên bình bỗng nhiên xuất hiện những tầng thác nước rất đẹp với dòng nước trong xanh.
Ngoài ra, cũng theo lời các già làng kể lại thì vợ chồng Y Drông, sau khi giết chết quạ tham lam và Rồng hung dữ đã được đoàn tụ và thừa hưởng nhiều tài sản gồm chiêng ché, trâu bò… Từ đó họ trở thành người giàu có nhất buôn làng và hay giúp đỡ người nghèo.
Nằm giữa thung lũng núi non hiểm trở của dãy Čư Yang Sin, thác Bìm Bịp mang vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ. Từ trên đỉnh núi cao, dòng nước len lỏi trong cánh rừng đại ngàn của dãy Čư Yang Sin rồi tạo ra những tầng thác khác nhau, với thác cao, thác thấp, có ba thác chính, mỗi thác đều có vẻ đẹp riêng, phía dưới dòng chảy của các thác nước đã hình thành những hồ nước lớn nhỏ trong xanh.
Thác Bìm Bịp còn gần với buôn Năm Pă, buôn Biếp là những buôn còn lưu giữ nhiều phong tục, lễ hội đặc trưng của người M’nông ở huyện Lắk, cũng là buôn có truyền thống cách mạng đấu tranh chống lại sự cai trị và chính sách dồn dân lập ấp của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.
Ngày 23/12/2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 4480/QĐ-BVHTTDL xếp hạng Thác Bìm Bịp là Danh lam thắng cảnh Quốc gia.
Một số hình ảnh về Di tích:
GD&TT