Cảnh quan Di chỉ Thác Hai

Với tổng diện tích khai quật là 26,88m², các nhà khảo cổ đã tiến hành nghiên cứu địa tầng ở độ sâu lên đến 2,1m và xác định được một tầng văn hóa dày từ 1,8m đến 2,0m. Điều này cho thấy quá trình cư trú liên tục và lâu dài của cư dân cổ tại đây. Các lớp đất được phân chia rõ ràng, từ lớp mặt canh tác đến lớp sinh thổ, chứa đựng các di tích và di vật phong phú.

Hố khai quật năm 2025

Những kết quả nổi bật:

1. Di vật phong phú và đa dạng: đoàn khai quật đã thu thập được tổng cộng 1.218 di vật, trong đó có nhiều loại hình độc đáo và quý giá.

· Đồ đá: Đây là loại di vật chủ đạo, khẳng định tính chất công xưởng của di chỉ. Đáng chú ý là sưu tập 551 mũi khoan hoàn chỉnh và 67 phác vật mũi khoan, cho thấy quy trình chế tác mũi khoan diễn ra tại chỗ. Bên cạnh đó, có 90 tiêu bản bàn mài, 28 mảnh đá trang sức vỡ (có 10 mảnh có dấu vết cưa/khoan dở), cùng nhiều rìu, hòn ghè và bàn kê.

· Đồ gốm: Gốm xuất hiện rải rác trong tầng văn hóa, với nhiều loại hình như bình con tiện, nồi, vò, bát bồng. Đặc biệt, một dải gốm vỡ nát có kích thước lớn, thân dày, được phát hiện ở lớp 3-4, gợi mở về những đồ dùng có quy mô lớn phục vụ đời sống hoặc sản xuất.

· Đồ thủy tinh: cuộc khai quật đã phát hiện 442 hạt chuỗi thủy tinh và nhiều mảnh vỡ vòng tay được tìm thấy. Sự xuất hiện của các hạt chuỗi thuộc nhóm Indo-Pacific và mảnh vòng tay có mặt cắt tam giác - một đặc trưng hiếm gặp - không chỉ chứng minh Thác Hai là điểm tiêu thụ mà còn có khả năng là nơi trực tiếp chế tác đồ trang sức thủy tinh.

2. Di tích quan trọng: Ngoài di vật, các nhà khảo cổ còn tìm thấy nhiều di tích có giá trị, góp phần làm rõ chức năng của di chỉ:

· Cụm mộ gốm: Ba cụm mộ gốm được tìm thấy ở độ sâu 150cm - 180cm, trong đó có cả các loại hình bát bồng chân cao và nồi vò. Điều này củng cố thêm tính chất mộ táng tại di chỉ.

· Cụm đất cháy: Một cụm đất cháy lớn ở góc tây bắc hố khai quật, nằm gần khu vực có mật độ hạt chuỗi thủy tinh dày đặc. Đây có thể là dấu vết của hoạt động đốt lửa sinh hoạt hoặc thậm chí là lò nung thủy tinh, một bằng chứng quan trọng cho hoạt động sản xuất thủ công nghiệp tại chỗ.

Ý nghĩa và tầm quan trọng của đợt khai quật lần thứ tư

Cuộc khai quật lần thứ tư đã tiếp tục khẳng định Di tích Thác Hai là một di tích phức hợp, với ba chức năng chính: cư trú - mộ táng - công xưởng chế tác. Những phát hiện mới làm sáng tỏ mối quan hệ văn hóa của cư dân Thác Hai. Các di vật như gốm thân gãy góc, bôn/rìu răng trâu và hạt chuỗi Indo-Pacific cho thấy sự giao lưu mật thiết với các nền văn hóa Tiền Sa Huỳnh - Sa Huỳnh ở ven biển miền Trung và các di chỉ ở Campuchia. Đặc biệt, Thác Hai nổi lên như một trung tâm thủ công nghiệp quan trọng, không chỉ sản xuất để tự cung tự cấp mà còn để trao đổi thương mại liên vùng.

Đây là minh chứng cho thấy Tây Nguyên trong quá khứ không hề cô lập mà là một mắt xích quan trọng trong mạng lưới giao thương khu vực và quốc tế, có thể đã kết nối các trung tâm văn minh lớn từ rất sớm.

Kiến nghị bảo tồn khẩn cấp

Tuy nhiên, giá trị to lớn của di chỉ đang đứng trước nguy cơ bị phá hủy nghiêm trọng bởi lũ lụt từ sông Ea H'leo. Nhằm bảo vệ những di sản vô giá này, các nhà khảo cổ đã đưa ra những kiến nghị khẩn cấp:

- Đẩy nhanh tiến độ khai quật và di dời các di vật, di tích về nơi an toàn.

- Thiết lập vùng bảo vệ di chỉ và xây dựng hệ thống kè chắn, cảnh báo lũ lụt.

- Đầu tư nguồn lực để xử lý, bảo quản, phục hồi và số hóa dữ liệu.

- Tăng cường nghiên cứu liên ngành và công bố khoa học.

Kết quả của đợt khai quật lần này đã bổ sung thêm nhiều bằng chứng khoa học quý giá, làm nổi bật tầm quan trọng của Thác Hai trong bức tranh lịch sử Việt Nam. Việc hành động kịp thời để bảo tồn di chỉ không chỉ là trách nhiệm mà còn là cách chúng ta gìn giữ kho tàng văn hóa của cha ông, góp phần làm phong phú thêm di sản văn hóa của dân tộc.