1. Chủ đề của Ngày Quốc tế bảo tàng 2021

Trong bối cảnh khủng hoảng Covid-19 đã ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của xã hội, từ sinh hoạt của người dân đến những chính sách phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia. Lĩnh vực di sản văn hóa, bảo tàng, là một trong những lĩnh vực bị ảnh hưởng nhiều nhất. ICOM phối hợp với UNESCO và một số tổ chức quốc tế thực hiện khảo sát, đánh giá sự ảnh hưởng của các bảo tàng trên thế giới và cho thấy những khó khăn của các bảo tàng, cán bộ làm việc tại các bảo tàng. Ảnh hưởng của khủng hoảng Covid-19 đã tác động nghiêm trọng cả về tài chính cho hoạt động của bảo tàng, lẫn những tác động không nhỏ đến tâm lý của chuyên gia, cán bộ làm việc tại các bảo tàng.

Tuy nhiên, chính những khó khăn của cuộc khủng hoảng Covid-19 cũng đóng một vai trò là động lực cho sự đổi mới hoạt động của nhiều bảo tàng trên thế giới, đặc biệt là trong việc tăng cường ứng dụng công nghệ, tư liệu số và sáng tạo các hình thức trải nghiệm, giới thiệu di sản văn hóa mới trên không gian số. ICOM khuyến khích các bảo tàng chủ động, tiên phong trong việc ứng phó với những khó khăn do cuộc khủng hoảng Covid-19 gây ra.

Nhằm tăng cường và sáng tạo cách thức hợp tác giữa bảo tàng với các cộng đồng liên quan, củng cố lại các mối quan hệ với cộng đồng, cùng sáng tạo và tái khẳng định giá trị thiết yếu của bảo tàng trong quá trình xây dựng một tương lai công bằng và bền vững. Thúc đẩy vai trò của bảo tàng là nơi khuyến khích, ủng hộ tiềm năng sáng tạo của văn hóa như một động lực cho sự phục hồi và đổi mới trong thời kỳ hậu Covid.

ICOM lựa chọn chủ đề: "Tương lai của bảo tàng: Khôi phục và tái định hình" (The Future of Museums: Recover and Reimagine) với mục đích khuyến khích các bảo tàng, chuyên gia, đối tác trong lĩnh vực bảo tàng và di sản văn hóa, cùng tăng cường hợp tác, chia sẻ những kinh nghiệm, cách thức mới để tạo ra các giá trị mới cho di sản văn hóa, đề xuất giải pháp, mô hình hoạt động, hợp tác mới của các thiết chế văn hóa, bảo tàng, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội hiện tại.

Với chủ đề này, ICOM không chỉ khuyến khích các bảo tàng cùng tham gia kỷ niệm ngày Ngày Quốc tế bảo tàng năm 2021 và cùng giới thiệu các hoạt động của mình theo một số hướng dẫn cụ thể tại: https://icom.museum/wp-content/uploads/2021/02/IMD-2021-kit-ENG.pdf

2. Hướng dẫn của ICOM

2.1 Đối với thành viên ICOM Việt Nam

- Chủ động cập nhật thông tin về các hoạt động của ICOM, hội nghị chuyên đề trực tuyến, tài liệu tham khảo chuyên ngành,… tại tài khoản ICOM đã được cấp.

- Tham gia vào các ủy ban chuyên ngành của ICOM để cùng thảo luận, chia sẻ các thông tin chuyên ngành theo lĩnh vực đã đăng ký.

- Tăng cường hợp tác quốc tế với các đối tác do ICOM bảo trợ, chủ động nghiên cứu, xây dựng hồ sơ xin học bổng đào tạo chuyên môn, hồ sơ xin tài trợ hợp tác theo hướng dẫn của ICOM (hướng dẫn tại tài khoản ICOM đã được cấp).

- Đẩy mạnh giới thiệu hoạt động của bảo tàng tới cộng đồng quốc tế bằng cách chia sẻ thông tin về các sự kiện kỷ niệm Ngày Quốc tế bảo tàng của đơn vị với ICOM, cho phép ICOM đưa tin tức hoạt động này trên trang thông tin của ICOM và các đối tác.

- Nộp phí niên liễm đầy đủ và đúng hạn.

2.2 Đối với các hoạt động của bảo tàng sau giai đoạn dịch bệnh và giãn cách xã hội

Ngày Quốc tế bảo tàng, là cơ hội để thu hút sự quan tâm của cộng đồng tới các hoạt động của bảo tàng, cơ hội để giới thiệu về bảo tàng và khẳng định vai trò của bảo tàng trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Các hoạt động của bảo tàng trong dịp này sẽ củng cố mối quan hệ bền chặt giữa bảo tàng và công chúng tham quan, giữa bảo tàng và các đối tác hợp tác. ICOM khuyến khích các bảo tàng, bên cạnh các hoạt động đã được phê duyệt hàng năm, nên cùng tổ chức các sự kiện, hoạt động tham gia kỷ niệm ngày Ngày Quốc tế bảo tàng. ICOM cũng khuyến nghị một số hoạt động để các bảo tàng tham khảo, xây dựng kế hoạch riêng cho từng hoạt động, cụ thể như sau:

- Thúc đẩy quan hệ đối tác với các trường học, hiệp hội, thư viện, các tổ chức quốc tế, v.v. để quảng bá các sự kiện của bảo tàng và củng cố liên kết giữa bảo tàng với các tổ chức có cùng mục tiêu.

- Tăng cường nhận thức của xã hội về vai trò quan trọng của bảo tàng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội thông qua việc giới thiệu các hoạt động của bảo tàng tới cơ quan chức năng địa phương, chính quyền địa phương.

- Truyền thông, giới thiệu thông tin về Ngày Quốc tế bảo tàng thông qua báo chí địa phương, phương tiện truyền thông xã hội và trang thông tin điện tử của bảo tàng và các đối tác liên quan.

Đồng thời, ICOM cũng định hướng một số nội dung cho các hoạt động của bảo tàng nhân dịp Ngày Quốc tế bảo tàng 2021, cụ thể như sau:

- Tổ chức các hội nghị, tọa đàm với chủ đề Ngày Quốc tế bảo tàng năm 2021. Có thể hướng đến công chúng, sinh viên, học giả hoặc các chuyên gia bảo tàng khác - bảo đảm tính da dạng của khách mời trong các sự kiện.

- Tăng cương nghiên cứu, sưu tầm các giá trị văn hóa đương đại: nhằm xác định mục tiêu phát triển trong tương lai, bảo tàng cần thúc đẩy nhiệm vụ nghiên cứu, sưu tầm các câu chuyện, hiện vật, tư liệu về các vấn đề của xã hội đương đại, những sự kiện thu hút quan tâm của cộng đồng. Lưu ý đến các câu chuyện, nội dung của các nhóm cộng đồng yếm thế, thiệt thòi trong xã hội.

- Ngày Quốc tế bảo tàng 2021 là dịp để các bảo tàng tự đáng giá, phân tích các hoạt động của mình, đánh giá sự tham gia của cộng đồng với bảo tàng, đánh giá hiệu quả của việc áp dụng kỹ thuật số và sự bền vững của công nghệ trong hoạt động của bảo tàng. Đồng thời, đánh giá hiệu quả của việc tổ chức hoạt động, sự tham gia tích cực của cán bộ, viên chức vào các hoạt động chung phục vụ công chúng của bảo tàng. Nghiên cứu, đổi mới cách thức hoạt động, tổ chức nội bộ của các bảo tàng, hướng tới cải thiện chất lượng hoạt động phục vụ công chúng cũng như điều kiện làm việc, chế độ đãi ngộ đối với cán bộ, viên chức của bảo tàng.

3. Định hướng hoạt động của các bảo tàng ở Việt Nam

- Tăng cường sự tham gia của cộng đồng với hoạt động của bảo tàng: tổ chức các hoạt động thu hút sự tham gia của học sinh, sinh viên và các nhóm khách tham quan của bảo tàng (ý tưởng về bảo tàng trong tương lai, cùng thảo luận về ý tưởng cho các trưng bày chuyên đề, đề xuất các hình thức trưng bày mới cho các trưng bày hiện tại,….).

- Đổi mới cách thức áp dụng phương tiện truyền thông xã hội: tổ chức các hoạt động phối hợp, đề xuất ý tưởng cho các hoạt động truyền thông của bảo tàng, đặc biệt là các ý tưởng từ các nhóm khác tham quan trẻ tuổi, học sinh, sinh viên. Thúc đẩy sự quan tâm, chia sẻ của các nhóm khách tham quan tiền năng như các nghệ sỹ, các nhà khoa học, vận động viên thể thao,… tới các sự kiện được giới thiệu trên trang truyền thông của bảo tàng.

- Tăng cường các ứng dụng số: Phối hợp với các cá nhân, tổ chức về công nghệ để đưa nội dung hoạt động, trưng bày chuyên đề, hoạt động giáo dục,… của bảo tàng đến với công chúng tham quan trong không gian số; nghiên cứu, áp dụng các cách thức ứng dụng công nghệ số của bảo tàng đã thành công để áp dụng cho đơn vị, từng bước thu hẹp khoảng cách số giữa bảo tàng và công chúng tham quan.

- Tăng cường hợp tác với đơn vị bạn: Phối hợp với các bảo tàng, các đối tác trong lĩnh vực di sản văn hóa cùng tổ chức các sự kiện giới thiệu về di sản văn hóa với sự đa dạng về nội dung, người tham gia và địa điểm tổ chức (kết hợp hình thức trực tuyến nhằm khuyến khích sự tham gia của những người quan tâm ở xa); Phối hợp trong việc nghiên cứu nội dung hấp dẫn, cùng tổ chức các trưng bày chuyên đề hoặc tổ chức luân phiên tại nhiều địa điểm.

- Chủ động phối hợp với ngành giáo dục để giới thiệu di sản văn hóa, đặc biệt là các di sản văn hóa phi vật thể tới đối tượng công chúng là học sinh, sinh viên gắn với chương trình học tập của các trường./.

Đỗ Hằng