Trong cuốn sách “Chiến dịch Tây Nguyên đại thắng” do Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, xuất bản năm 2004, cố Thượng tướng, Giáo sư Hoàng Minh Thảo (Tư lệnh Chiến dịch Tây Nguyên) viết: “Chiến thắng Buôn Ma Thuột đã giáng đòn điểm huyệt choáng váng, buộc quân địch phải rút bỏ Tây Nguyên, lực lượng tàn quân tháo chạy cũng bị tiêu diệt gọn. Chiến thắng Tây Nguyên mở đầu cuộc tiến công nổi dậy mùa Xuân năm 1975 đã tạo sức mạnh toàn diện mới. Điều quan trọng là nó đã tạo ra sự thay đổi cơ bản về tinh thần, tư tưởng về so sánh lực lượng, về thế chiến lược giữa ta và địch”.

Xe tăng và bộ đội chủ lực đánh chiếm Sư bộ 23

Sau khi hạ quyết tâm mở Chiến dịch Tây Nguyên, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương đã ra quyết định thành lập Đảng ủy và Bộ Tư lệnh chiến dịch Tây Nguyên, Trung tướng Hoàng Minh Thảo được giao trọng trách làm Tư lệnh; Đại tá Đặng Vũ Hiệp làm Chính ủy kiêm Bí thư Đảng ủy chiến dịch; Khu ủy Khu 5 cử đồng chí Bùi San, Phó Bí thư Khu ủy và đồng chí Huỳnh Văn Cần, Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk đi cùng Đảng ủy, Bộ Tư lệnh chiến dịch trực tiếp chỉ đạo các tỉnh phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực thực hiện công tác chuẩn bị và công tác tác chiến. Bộ phận đại diện của Quân ủy và Bộ Tư lệnh do đại tướng Văn Tiến Dũng chủ trì cũng được đặt tại Tây Nguyên để trực tiếp chỉ đạo chiến dịch.

Nhiệm vụ chủ yếu mà Bộ Chính trị và Quân ủy giao là tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng các tỉnh Đắk Lắk, Phú Bổn, Quảng Đức; mục tiêu then chốt là thị xã Buôn Ma Thuột và ba quận lỵ Đức Lập, Cẩm Ga, Kiến Đức, mở rộng hành lang nối liền Tây Nguyên với miền Đông Nam Bộ, thực hiện chia cắt chiến lược, tạo cục diện mới về chiến lược.

Ngày 09/3/1975, ta đã triển khai lực lượng, cài xong thế chiến lược và chiến dịch kết hợp với chiến trường, ta đánh quận lỵ Đức Lập, nghi binh bao vây đánh vào Pleiku, Kon Tum, cắt đường 19 tạo ra chia cắt Tây Nguyên với đồng bằng, chia cắt phía Nam với phía Bắc, hoàn toàn bao vây, cô lập thị xã Buôn Ma Thuột.

Đúng 02 giờ 03 phút, sáng ngày 10/3/1975, từ các hướng, quân ta nổ súng tiến công vào thị xã Buôn Ma Thuột. Mở đầu bộ đội đặc công đánh sân bay thị xã, đánh khu Kho Mai Hắc Đế, lực lượng bộ binh đánh sân bay Hòa Bình; cùng thời gian này hỏa tiễn H12, ĐKB và các cụm pháo tập trung bắn vào Sư bộ 23 của địch. 

Đánh chiếm Sân bay L19

Đánh chiếm Ngã Sáu thị xã và Kho Mai Hắc Đế

Sáng ngày 10/3/1975, ở hướng Bắc, bộ binh ta có xe tăng phối hợp đánh vào Ngã Sáu và đánh chiếm Tiểu khu Buôn Ma Thuột. Hướng Tây Bắc, lực lượng ta tiêu diệt Sở chỉ huy khu Kho Mai Hắc Đế, đánh chiếm các cứ điểm Cư Êbur, Cư Dluê…phá hệ thống cứ điểm án ngữ vòng ngoài thị xã. Ở hướng Tây, quân ta đánh chiếm doanh trại Tiểu đoàn Quân y và áp sát căn cứ Sư bộ 23. Ở hướng Nam, ta đánh vào khu Hành chính, Khu Tiếp vận, Sở Thú y, Ty Ngân khố, Khu cư xá Sĩ quan và đánh chiếm quận lỵ Hòa Bình.

Ngày 11/3/1975, bộ binh, xe tăng và trọng pháo của ta tập trung đánh vào Sư bộ 23, địch chống trả quyết liệt, nhưng đến 10 giờ, quân ta đã làm chủ các mục tiêu, chiếm lĩnh Sư bộ 23, ta đã giải phóng và làm chủ hoàn toàn thị xã. Chiến thắng Buôn Ma Thuột là trận then chốt mở đầu, tạo bước ngoặt quyết định kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của nhân dân ta.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột là chiến thắng to lớn, toàn diện trong chiến dịch Tây Nguyên, đã để lại cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta nhiều bài học quý báu về nghệ thuật chỉ đạo chiến lược, chiến dịch và phương thức tác chiến.

Nghi binh chiến lược và bố trí lực lượng trên các hướng chiến dịch thể hiện tài trí, mưu lược của Quân đội Nhân dân Việt Nam trong việc vận dụng sáng tạo nghệ thuật quân sự và phát triển nó lên tầm cao mới, biết kết hợp tinh thần dũng cảm với trí thông minh sáng tạo, tạo nên sức mạnh áp đảo, chủ động đánh đòn quyết định tiêu diệt quân địch, giành thắng lợi lớn.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột là dấu son trong lịch sử chiến đấu và chiến thắng của quân đội ta; là kết quả của sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, là chiến công chung của quân dân trong cả nước mà trực tiếp là các lực lượng chủ lực của Tây Nguyên (các đơn vị bộ binh, đặc công, pháo binh, thiết giáp...), của các đơn vị tạo thế chia cắt chiến dịch làm nhiệm vụ nghi binh, thu hút quân chủ lực, của các đơn vị công binh, hậu cần tham gia dọn tuyến, làm đường, bắc cầu phà qua sông, chuẩn bị hậu cần, là sự chi viện hết lòng của đồng bào miền Bắc, sự phối hợp nhịp nhàng có hiệu quả của quân dân các tỉnh miền Nam. Sẽ thiếu sót nếu không nhắc đến những đóng góp hết sức lớn lao của Đảng bộ và quân dân các dân tộc Tây Nguyên nói chung, Đắk Lắk nói riêng trong suốt quá trình chuẩn bị lâu dài cũng như trong diễn biến trận đánh và sau khi trận đánh đã giành thắng lợi. Đã từ hàng chục năm trước đó, Đảng ta đã nhìn rõ vị trí chiến lược của địa bàn Tây Nguyên, đã đưa những cán bộ, đảng viên hòa vào sống cùng với đồng bào các dân tộc Tây Nguyên để bám đất, bám dân, xây dựng địa bàn, xây dựng chỗ đứng chân, xây dựng lực lượng vũ trang, tạo điều kiện cho trận đánh then chốt. Đó là sự nỗ lực của tất cả cán bộ, chiến sĩ và đồng bào các dân tộc Tây Nguyên bất khuất, kiên cường tham gia gùi gạo, gùi đạn, mở đường, đưa đường giúp đỡ bộ đội, phục vụ cho trận đánh giành thắng lợi.

Chiến thắng Buôn Ma Thuột đã đi vào lịch sử dân tộc với giá trị của một trận quyết chiến chiến lược, mở màn chiến dịch Tây Nguyên và làm tiền đề cho chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Nguồn: Ts. Phạm Huy Dương, Ths. Phạm Bá Toàn (chủ biên), Chiến dịch Hồ Chí Minh trang sử vàng qua các trận đánh, Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2005.

Đại tá Nguyễn Văn Minh, Viện lịch sử Quân sự Việt Nam, Tầm vóc và ý nghĩa Chiến thắng Buôn Ma Thuột, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Chiến thắng Buôn Ma Thuột 10/3/1975 – 10/3/2005, Sở Văn hóa Thông tin Đắk Lắk, 2003.

Đại tá Đinh Quang Hải, Viện lịch sử Quân sự Việt Nam, giữ vững thế chủ động, bất ngờ, thực hiện nghi binh, tạo thế - yếu tố quyết định thắng lợi trận đánh Buôn Ma Thuột mùa Xuân năm 1975, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Chiến thắng Buôn Ma Thuột 10/3/1975 – 10/3/2005, Sở Văn hóa Thông tin Đắk Lắk, 2003.