LỄ CÚNG BẾN NƯỚC CỦA NGƯỜI ÊĐÊ
Người Êđê thực hiện lễ cúng bến nước khi buôn làng có việc trọng đại như dời buôn, lập buôn mới. Ngoài ra, hàng năm cứ vào dịp đầu năm mới là lễ cúng bến nước được tiến hành. Người ta cúng bến nước cầu mong thần nước ban cho dòng nước trong lành, đồng thời vào dịp này, dân làng dọn bến nước rất sạch sẽ. Chủ bến nước là người đứng ra chủ trì công việc cúng bến nước. Lễ này được tiến hành trong ba ngày.
Ngày thứ nhất, người ta dọn đường và sửa bến nước. Người tham gia được chia thành hai nhóm chính. Nhóm thứ nhất cùng thầy cúng làm lễ cúng ở khoảng giữa đường từ đầu buôn làng đến bến nước. Còn nhóm thứ hai thực hiện lễ cúng tại bến nước. Lễ vật dâng cúng gồm: 2 con heo (1 con heo đực đen cúng bến nước, 1 con heo cúng ông bà tổ tiên); 9 ché rượu được buộc vào các cây cột gơng thành một hàng dọc ở giữa gian khách của ngôi nhà dài. Thầy cúng cầm rượu đổ lên ống nước để cầu nước nguồn không bao giờ cạn. Trong khi đó, một người đàn ông cầm khiên múa, anh ta tiến lên lùi xuống ba lần. Hành động này mang ý nghĩa đuổi thần xấu ra khỏi bến nước. Lễ cúng ở bến nước xong, dân làng cùng đến nhà chủ bến nước uống rượu. Ngày thứ hai, cấm buôn. Lễ vật gồm: 01 con gà trống trắng, 01 ché rượu cần, sợi chỉ bông, gạo. Nghi lễ được diễn ra tại cổng buôn. Hai bên cửa nhà chủ bến nước treo sợi chỉ bông, lông gà và vòng làm bằng tre. Đường vào buôn sẽ bị chắn ngang bằng cây có buộc các loại dây như sợi chỉ hồng, lông gà,… để báo cho khách ở xa biết là hôm nay trong buôn có việc, cấm người lạ vào buôn. Trường hợp người lạ đến muốn rời khỏi buôn làng thì phải để lại một cái gì đó làm tin. Hôm sau người đó trở lại lấy sẽ được dân làng trả lại. Trong thời gian làm lễ cúng bến nước, tất cả các hoạt động như làm rẫy, săn bắt, hái lượm đều phải ngưng lại. Nếu ai vi phạm sẽ bị phạt theo lệ của buôn. Thầy cúng đọc lời cúng hòa với tiếng chiêng, cúng xong thầy cúng cầm cần rượu trao cho chủ bến nước (chủ nhà), bà con dân làng theo thứ tự nữ uống trước, nam uống sau. Sau đó thầy cúng phát gạo, sợi chỉ hồng cho các gia đình trong buôn về cúng tại nhà riêng của mình. Các thầy cúng có nhiệm vụ đến từng gia đình trong buôn làng để thực hành nghi lễ cúng bến nước. Ngày thứ ba, mở cổng buôn. Đồ cúng gồm một con gà, một ché rượu. Lễ cúng này mang ý nghĩa đuổi thần xấu, cầu mong nguồn nước mạch trong lành cho dân làng sử dụng. Lễ cúng xong, các dấu hiệu ngăn cấm người qua lại được dỡ bỏ. Lễ cúng bến nước của người Êđê mang tính nghi lễ nhiều hơn tính hội. Tuy nhiên đây cũng là dịp mọi người quây quần ở nhà chủ bến nước để trò chuyện, ca hát, trao đổi tâm tình.
Lễ cúng bến nước tại Buôn Kli (thị xã Buôn Hồ); Ảnh: Y-Dhiư Niê Mla
T3H
