Đồng chí Lê Tất Đắc (1906-2000) quê ở tỉnh Thanh Hóa, tham gia cách mạng từ sớm và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930. Năm 1931, ông bị thực dân Pháp bắt, kết án 13 năm tù và bị đày đi Lao Bảo, sau đó chuyển sang Nhà đày Buôn Ma Thuột. Năm 1939, ông ra tù và tiếp tục hoạt động cách mạng. Năm 1941, ông bị bắt tại Nam Đàn - Nghệ An, bị kết án 8 năm tù và đày trở lại Nhà đày Buôn Ma Thuột lần thứ hai. Năm 1942, ông cùng hai đồng chí là Nguyễn Chí Thanh và Phan Doãn Giá vượt ngục thành công, trải qua bao khó khăn gian khổ, băng rừng, vượt suối và truy lùng gắt gao của kẻ thù, ông sống sót trở về tiếp tục hoạt động cách mạng cho đến ngày đất nước hoàn toàn giải phóng.

Cuộc đời của đồng chí Lê Tất Đắc gắn liền với quá trình hoạt động cách mạng sôi nổi, cống hiến cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của dân tộc. Trong đó, những câu chuyện của ông và những người đồng chí tại Nhà đày Buôn Ma Thuột luôn thu hút công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ về tinh thần quả cảm, thông minh, gan dạ, một lòng với cách mạng, với phong trào của Nhân dân.

Khâm phục, tự hào về người cha kính yêu - cựu tù Lê Tất Đắc, sau chuyến thăm Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, bà Lê Thanh Định mong muốn có một tác phẩm nghệ thuật tái hiện lại cuộc vượt ngục lịch sử năm 1942 của cha mình và hai người đồng chí: Nguyễn Chí Thanh, Phan Doãn Giá. Bà đã gặp họa sĩ, Thượng tá Nguyễn Tuấn Long, Phòng Văn hóa - Văn nghệ, Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị bày tỏ nguyện vọng, chia sẻ những kỷ niệm sâu sắc về người cha kính yêu. Qua một thời gian nghiên cứu tư liệu, lật giở từng trang hồi ký “Chim Vượt gió”của cựu tù Lê Tất Đắc, từ đó phác họa bối cảnh và cảm xúc của những người chiến sĩ, họa sĩ Nguyễn Tuấn Long đã hoàn thành tác phẩm và đặt tên là “Chim vượt gió” - trùng tên với cuốn hồi ký của cựu tù Lê Tất Đắc.

Bức tranh “Chim vượt gió” tái hiện cuộc vượt ngục ngày 19/01/1942, một sự kiện được xem là dấu mốc tiêu biểu của phong trào cách mạng tại Nhà đày Buôn Ma Thuột. Theo hồi ký của ông Lê Tất Đắc, ba chiến sĩ được giao nhiệm vụ đi cắt cỏ trong rừng, một công việc nặng nhọc nhưng lại mở ra cơ hội chuẩn bị cho kế hoạch vượt ngục táo bạo. Khó khăn lớn nhất là phải qua mắt tên lính gác. Bằng sự mưu trí, ba chiến sĩ đã nghĩ ra cách “tẩm quất” cho hắn mỗi ngày để tạo sự tin tưởng, khiến hắn dần buông lỏng cảnh giác. Thời cơ thực hiện kế hoạch đã đến, như thường lệ khi tên lính nằm xuống, họ lập tức khống chế lính canh, rồi băng rừng, vượt núi, trải qua nhiều ngày đói khát và hiểm nguy để tìm đường trở về với tổ chức cách mạng. Cuộc vượt ngục không chỉ thể hiện sự mưu trí, lòng dũng cảm mà còn minh chứng rằng không sức mạnh nhà tù thực dân nào có thể khuất phục được ý chí kiên cường của những người chiến sĩ cộng sản. Bức tranh “Chim vượt gió” mang trong mình ý nghĩa lớn lao. Hình tượng ba chiến sĩ như những cánh chim vượt qua bão tố, vượt qua mọi xiềng xích để hướng tới tự do, lý tưởng và cách mạng. Đây là biểu tượng của lòng quả cảm, niềm tin sắt đá và khát vọng độc lập dân tộc. Tác phẩm không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn là thông điệp mạnh mẽ về tinh thần dân tộc, về phẩm chất của những con người đã làm nên lịch sử.

Gia đình cựu tù Lê Tất Đắc dâng hương tại Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột

Gia đình cựu tù Lê Tất Đắc trao tặng Bảo tàng Đắk Lắk bức tranh “Chim vượt gió”

Ngày 24/10/2025, gia đình cựu tù Lê Tất Đắc đã trở lại Nhà đày Buôn Ma Thuột và trao tặng Bảo tàng Đắk Lắk bức tranh “Chim vượt gió”. Món quà không chỉ thể hiện tấm lòng tri ân của gia đình mà còn góp phần làm giàu thêm nguồn tư liệu hiện vật phục vụ công tác trưng bày tại Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột. “Chim vượt gió” không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là “cánh chim” đưa ký ức hào hùng của cha ông bay xa, tiếp tục truyền cảm hứng về lòng yêu nước và ý chí kiên cường cho các thế hệ hôm nay và mai sau.