Nhà đày Buôn Ma Thuột do thực dân Pháp thiết lập vào năm 1930-1931, với mục đích giam giữ và đày biệt xứ tù chính trị ở các tỉnh Trung Kỳ. Sau năm 1931, chúng đày lên Buôn Ma Thuột 30 chiến sỹ cộng sản, xây cất và mở rộng thêm quy mô Nhà đày. Đến năm 1936, thực dân Pháp chuyển số tù còn sống sót ở nhà tù Lao Bảo (Quảng Trị) đến Buôn Ma Thuột, Nhà đày Buôn Ma Thuột từ đó trở thành một Nhà đày lớn của Pháp ở Đông Dương.

Tháng 9/1939, chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, Nhà đày Buôn Ma Thuột cũng chịu tác động trực tiếp của tình hình chính trị Đông Dương và thế giới. Số lượng tù nhân tăng lên nhanh chóng, do địch chuyển nhiều đoàn tù từ các tỉnh miền Trung lên. Đồng thời, họ cũng bị khủng bố, đàn áp dã man hơn, nhiều vấn đề mới đặt ra thuộc đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng trong tình hình mới cần được tù nhân thảo luận, quán triệt nhằm đi đến thống nhất ý chí và hành động trong Nhà đày.

Cuối năm 1940, trước yêu cầu của tình hình cách mạng, một số tù nhân cũ và tù nhân mới liên hệ với nhau thành lập Chi bộ cộng sản. Với các ký hiệu và tên gọi khác nhau, chi bộ được tổ chức hoạt động, phát triển đội ngũ đảng viên theo chính cương, điều lệ của Đảng, xác định nhiệm vụ cụ thể là:

Tổ chức và lãnh đạo đấu tranh bảo vệ quyền lợi vật chất và tinh thần của tù chính trị, là lực lượng nòng cốt duy trì, củng cố các tổ chức của tù nhân.

Lãnh đạo giáo dục đảng viên, cán bộ giữ vững tinh thần đấu tranh trong Nhà đày, mở lớp huấn luyện lý luận và chính trị, quân sự, văn hoá,… nhằm đào tạo và chuẩn bị lực lượng cán bộ lãnh đạo phong trào quần chúng khi thoát khỏi cảnh lao tù.

Tổ chức bắt mối liên lạc với tổ chức Đảng ở bên ngoài.

Chuẩn bị điều kiện và phương tiện cho một số đồng chí trốn thoát khỏi nhà đày, ra ngoài hoạt động.

Gây dựng cơ sở bên ngoài Nhà đày, nhất là thị xã Buôn Ma Thuột và các đồn điền vùng phụ cận.

Với hoạt động tích cực của Chi bộ đảng tại Nhà đày Buôn Ma Thuột, sức ảnh hưởng của Chi bộ ngày càng mở rộng ra bên ngoài, nhất là thị xã Buôn Ma Thuột. Nhiều cơ sở cách mạng được gây dựng trong bộ máy chính quyền thực dân Pháp, từ đó góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng ở tỉnh Đắk Lắk.

Sự ra đời của Chi bộ cộng sản đầu tiên ở Đắk Lắk có ý nghĩa quan trọng: Thống nhất sự lãnh đạo của Đảng trong Nhà đày. Dưới sự lãnh đạo của Chi bộ, các chiến sỹ cộng sản đã kế thừa, phát triển tổ chức, hình thức đấu tranh của các thời kỳ trước trên một quy mô rộng lớn và quyết liệt hơn, mục tiêu đấu tranh cũng cụ thể và cao hơn, đem lại kết quả lớn hơn.

Gieo mầm, tạo những hạt giống đỏ đầu tiên của Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk. Nhiều nhân sĩ, trí thức, công chức là người dân tộc thiểu số làm việc cho chính quyền thực dân đã được những người cộng sản giáo dục, cảm hoá thành những cán bộ cách mạng, theo Đảng, theo Bác Hồ, có uy tín lớn đối với nhân dân các dân tộc Tây Nguyên nói chung, Đắk Lắk nói riêng, như đồng chí Y Blốk Êban, Y Bih Alê Ô, Y Yôn (Minh Sơn),…

Sự kiện thành lập Chi bộ cộng sản đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk là nhân tố quyết định cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, góp phần đưa Cách mạng tháng Tám 1945 thành công ở Đắk Lắk; Đánh dấu phong trào đấu tranh cách mạng trong tỉnh chuyển kịp theo trào lưu chung của cả nước. Từ đây, phong trào cách mạng gắn liền với sự lãnh đạo duy nhất của Đảng, là yếu tố cơ bản, quyết định để phong trào cách mạng trong tỉnh tiến lên giành thắng lợi.

Trên cơ sở kết quả Hội thảo “Xác định ngày, tháng kỷ niệm thành lập Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk”, sự thống nhất của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khoá XVI, ngày 14/5/2019, Tỉnh ủy đã ban hành Quyết định số 1502/QĐ-TU về việc lấy ngày 23/11/1940 làm Ngày Kỷ niệm thành lập Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk.

Hàng năm, tại Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Đắk Lắk long trọng tổ chức Lễ Dâng hương thể hiện sự tri ân, lòng biết ơn sâu sắc của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc Đắk Lắk với những cống hiến to lớn của các chiến sỹ cách mạng từng bị giam cầm, hy sinh tại Nhà đày Buôn Ma Thuột, những người đặt nền móng cho sự ra đời Chi bộ Cộng sản đầu tiên của tỉnh; Khẳng đinh vai trò lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo cách mạng tiền bối, tiêu biểu trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do của dân tộc, hoà bình, thống nhất đất nước.

Năm nay, Lễ Dâng hương kỷ niệm 82 năm Ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk (23/11/1940 - 23/11/2022) sẽ được tổ chức tại Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột vào lúc 07 giờ 30’ ngày 23/11/2022.

Đây là hoạt động ý nghĩa nhằm ôn lại truyền thống lịch sử hào hùng của dân tộc, phát huy tinh thần yêu nước trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, Nhân dân và thế hệ trẻ. Qua đó đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục tư tưởng chính trị, truyền thống cách mạng vẻ vang, giáo dục lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, phát huy và gìn giữ những giá trị lịch sử của dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.