HTX sản xuất, dịch vụ - du lịch chiếu cói An Cư

Cây cói (hay lác), loài thực vật thân dẻo, mọc ở vùng nước lợ ven đầm, là nguyên liệu chính để tạo nên những tấm chiếu bền đẹp, gắn bó với đời sống người dân Phú Tân hơn trăm năm qua. Sau khi thu hoạch, cói được phơi khô, chẻ nhỏ, làm sạch, nhuộm màu rồi tiếp tục phơi cho đến khi đạt độ dẻo, bóng và đều sợi. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, phản ánh tinh thần lao động cần cù và niềm yêu nghề sâu sắc của người dân địa phương.

Trong các công đoạn làm chiếu, nhuộm cói là khâu quan trọng nhất. Trước kia, người thợ thường dùng thuốc nhuộm tự nhiên từ vỏ cây, lá rừng để tạo nên các gam màu đỏ, vàng, xanh… đậm chất dân gian. Ngày nay, cùng với sự phát triển của kỹ thuật thủ công, phẩm màu công nghiệp được dùng phổ biến hơn vì cho màu sắc tươi, đều và bền hơn. Dù thay đổi về nguyên liệu, người thợ vẫn giữ tinh thần truyền thống, phối hợp khéo léo màu sắc để tạo nên những tấm chiếu hài hòa, mang hơi thở quê nhà.

Thao tác căng mắc khung dệt của những người thợ lành nghề

Khung dệt chiếu truyền thống được chế tác từ gỗ và tre, đặt cố định trên mặt đất, kết hợp cùng hệ thống dây trân dọc khung. Nghề dệt chiếu là một hoạt động thủ công đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng của hai người thợ: một người luồn sợi cói, người còn lại dùng thanh go để ép chặt. Âm thanh “lóc cóc” nhịp nhàng của khung cửi, hòa quyện với tiếng cười nói, tạo nên bản sắc đặc trưng của làng nghề bên đầm Ô Loan.

Sự phối hợp nhịp nhàng trong nghề dệt chiếu thủ công

Mỗi tấm chiếu hoàn thiện là kết quả của hàng giờ miệt mài. Người thợ Phú Tân gửi vào đó không chỉ kỹ năng mà cả tâm hồn nghệ sĩ, từ cách lựa sợi, pha màu, đến dệt hoa văn. Một tấm chiếu đẹp phải đạt đủ “ba chuẩn”: mặt phẳng, sợi chặt, màu hài hòa. Vì thế, chiếu Phú Tân vừa là vật dụng sinh hoạt, vừa là sản phẩm nghệ thuật dân gian, phản ánh tinh tế thẩm mỹ và bản sắc văn hóa của người dân vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Nắm bắt xu hướng du lịch trải nghiệm, các doanh nghiệp đã hợp tác cùng người dân Phú Tân phát triển các tour du lịch làng nghề chiếu cói. Du khách được trải nghiệm quy trình thủ công truyền thống, góp phần hồi sinh làng nghề trăm năm tuổi và quảng bá văn hóa địa phương. Tuy nhiên, nghề dệt chiếu cói vẫn đối mặt với nhiều thách thức từ cơ giới hóa và cạnh tranh, dẫn đến nguy cơ mai một. Dẫu vậy, những người thợ tâm huyết vẫn kiên trì giữ nghề, trân trọng giá trị văn hóa truyền thống.

Ông Nguyễn Hoàng Quân, Giám đốc HTX sản xuất, dịch vụ - du lịch chiếu cói An Cư chia sẻ về nghề dệt chiếu cói truyền thống bên đầm Ô Loan

Nhằm ghi nhận và lan tỏa giá trị của nghề dệt chiếu cói, Bảo tàng Đắk Lắk đã tích cực sưu tầm, trưng bày và giới thiệu di sản văn hóa dân gian này đến với công chúng. Việc tiếp nhận bộ dụng cụ dệt chiếu cói truyền thống từ ông Nguyễn Hoàng Quân, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất, dịch vụ - du lịch An Cư, gồm khung dệt, thanh go và các dụng cụ liên quan, thể hiện sự gắn kết chặt chẽ giữa bảo tàng và cộng đồng. Những hiện vật được trao tặng, cùng với câu chuyện của người thợ, trở thành tư liệu quý giúp công chúng hiểu rõ hơn về quy trình lao động và giá trị văn hóa của nghề truyền thống. Hoạt động sưu tầm không chỉ góp phần bảo tồn nghề thủ công, mà còn kết nối di sản với đời sống đương đại, khơi dậy niềm tự hào và ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Bảo tàng Đắk Lắk tiếp nhận hiện vật hiến tặng từ ông Nguyễn Hoàng Quân, Giám đốc HTX sản xuất, dịch vụ - du lịch chiếu cói An Cư

Nghề dệt chiếu cói tại thôn Phú Tân 1, xã Ô Loan không chỉ là một nghề thủ công truyền thống, mà còn là biểu tượng của tình yêu quê hương và ý thức gìn giữ di sản văn hóa dân tộc. Từ những khung cửi xưa, tiếng go dệt chiếu vẫn vang lên đều đặn, như nhịp đập của thời gian, biểu trưng cho sức sống bền bỉ và niềm tự hào của người dân nơi đây đối với nghề truyền thống đã gắn bó qua bao thế hệ. Những giá trị văn hóa ấy vẫn đang được gìn giữ và lan tỏa, trở thành nguồn cảm hứng cho cộng đồng và thế hệ trẻ hôm nay, những người sẽ tiếp bước, tiếp tục dệt nên hồn di sản giữa nhịp sống hiện đại.